Tin tức >> Kinh tế trong nước có liên quan

Chiến lược quản trị và khả năng chống chịu kinh tế của Việt Nam trước bất ổn thuế quan

05/05/2025

Bài phân tích của TS. Nguyễn Phi Hùng, Trường Đại học FPT về chiến lược quản trị và khả năng chống chịu kinh tế của Việt Nam trước mối đe dọa “an ninh phi truyền thống” từ thuế quan Hoa Kỳ năm 2025.
 

Đối với các nền kinh tế phụ thuộc xuất khẩu như Việt Nam, chính sách thuế quan mới mang tên “Thuế đối ứng” không chỉ là một biện pháp thương mại thông thường, mà còn là một mối đe dọa an ninh kinh tế phi truyền thống. Khái niệm "an ninh phi truyền thống" (non-traditional security) đề cập đến các nguy cơ không xuất phát từ xung đột quân sự, mà từ những biến động chính sách, thị trường và quan hệ quốc tế có thể làm suy yếu sự ổn định kinh tế của một quốc gia. Trong bối cảnh toàn cầu hóa đang chịu áp lực từ xu hướng bảo hộ và tái cấu trúc chuỗi cung ứng, thuế quan của Hoa Kỳ năm 2025 đặt Việt Nam vào tình thế phải đối mặt với những rủi ro hệ thống vượt xa phạm vi thương mại đơn thuần.
Việt Nam hiện là đối tác thương mại lớn thứ 7 của Hoa Kỳ, với kim ngạch xuất khẩu sang nước này đạt 136,463 tỷ USD trong năm 2024, chiếm khoảng 28% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước. Các ngành chủ lực như dệt may, điện tử, đồ gỗ và giày dép đóng góp phần lớn vào con số này, nhưng cũng là những ngành chịu tác động trực tiếp từ mức thuế mới.
Tác động trực tiếp lên hoạt động xuất khẩu: Mức thuế 46% khiến giá hàng hóa Việt Nam tại thị trường Hoa Kỳ tăng vọt, làm giảm khả năng cạnh tranh so với hàng hóa nội địa hoặc các quốc gia khác như Mexico (thuế 10%) hay Ấn Độ (thuế 20%). Theo ước tính của Bloomberg Economics (2025), nếu không có biện pháp ứng phó, xuất khẩu Việt Nam sang Hoa Kỳ có thể giảm 20-30% trong năm tài khóa 2025-2026, tương đương thiệt hại từ 27 – 40 tỷ USD.
Gây áp lực lên chuỗi cung ứng lao động: Việc áp dụng mức thuế 46% của Hoa Kỳ đối với hàng hóa Việt Nam đã dẫn đến sự sụt giảm đáng kể trong đơn hàng xuất khẩu, gây ra hiệu ứng domino trong nền kinh tế. Các doanh nghiệp buộc phải giảm công suất sản xuất, dẫn đến gián đoạn chuỗi cung ứng nội địa và ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường lao động.
Rủi ro với dòng vốn FDI: Trong thập kỷ qua, Việt Nam đã hưởng lợi đáng kể từ cuộc chiến thương mại Hoa Kỳ - Trung Quốc, thu hút nhiều tập đoàn lớn như Samsung, Intel và Nike chuyển dịch sản xuất để tránh thuế quan áp lên Trung Quốc. Tuy nhiên, với mức thuế mới 46% từ Hoa Kỳ, Việt Nam không còn được xem là "nơi trú ẩn an toàn" cho các nhà đầu tư. Theo khảo sát của Phòng Thương mại Hoa Kỳ tại Việt Nam (AmCham Vietnam), 41% doanh nghiệp đang xem xét đa dạng hóa hoạt động kinh doanh khỏi thị trường Hoa Kỳ, và 94% nhà sản xuất dự kiến sẽ bị ảnh hưởng tiêu cực từ các mức thuế này. Ngoài ra, một số quốc gia khác trong khu vực Đông Nam Á cũng đang chịu tác động từ các mức thuế cao của Hoa Kỳ. Cụ thể, Thái Lan phải đối mặt với mức thuế 37%, Malaysia 24%, và Campuchia 49%. Các quốc gia này đang chuẩn bị đàm phán với Hoa Kỳ để giảm thiểu thiệt hại kinh tế.
Tác động vĩ mô: Xuất khẩu đóng vai trò quan trọng trong tăng trưởng kinh tế của Việt Nam, đóng góp khoảng 1,5-2% vào tăng trưởng GDP hàng năm. Việc Hoa Kỳ áp thuế 46% lên hàng hóa Việt Nam dự kiến sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế. Nếu xuất khẩu sang Hoa Kỳ giảm 20-30%, tăng trưởng GDP năm 2025 có thể giảm 0,5-1%, khiến mức tăng trưởng chỉ đạt khoảng 5,5-6,5%, thấp hơn mục tiêu 8% mà Chính phủ đề ra.
Ngoài ra, áp lực lên tỷ giá VND/USD cũng gia tăng do nguồn cung USD từ xuất khẩu suy giảm, đẩy chi phí nhập khẩu nguyên liệu lên cao. Việc mất cân đối cán cân thương mại có thể dẫn đến lạm phát gia tăng và ảnh hưởng đến ổn định kinh tế vĩ mô. Do đó, việc điều chỉnh chính sách tiền tệ và tài khóa phù hợp là cần thiết để giảm thiểu tác động tiêu cực từ các biện pháp thuế quan này.
Chính sách thuế quan của Hoa Kỳ không chỉ tạo thách thức từ bên ngoài mà còn làm lộ rõ những yếu điểm trong mô hình phát triển kinh tế của Việt Nam. Đầu tiên, nền kinh tế Việt Nam quá phụ thuộc vào thị trường Hoa Kỳ, khi gần 30% kim ngạch xuất khẩu tập trung tại đây, trong khi các thị trường khác như EU (17%) và Nhật Bản (8%) chưa được khai thác hiệu quả. Thứ hai, hệ thống truy xuất nguồn gốc và tiêu chuẩn minh bạch còn hạn chế, khiến Việt Nam dễ bị cáo buộc trung chuyển hàng Trung Quốc để né thuế, dẫn đến các cuộc điều tra thương mại. Thứ ba, công nghiệp phụ trợ chưa phát triển mạnh mẽ, làm giảm tỷ lệ nội địa hóa khi Việt Nam phải nhập khẩu 60% nguyên liệu cho xuất khẩu. Cuối cùng, doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs) thiếu sức cạnh tranh, khi chỉ 15% tham gia thương mại điện tử xuyên biên giới.
Dựa trên những thực trạng nêu trên, TS. Nguyễn Phi Hùng – chuyên gia Nghiên Cứu Khoa Học Ứng Dụng, đề xuất 10 giải pháp chiến lược nhằm giúp Việt Nam ứng phó với cú sốc thuế quan và xây dựng nền kinh tế bền vững hơn:
STT
Chiến lược đề xuất
Giải thích & minh chứng
1
Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu
Tăng cường khai thác CPTPP, EVFTA, RCEP. Sau EVFTA, xuất khẩu sang EU tăng trưởng bình quân 11,3%/năm.
2
Phát triển hệ thống truy xuất nguồn gốc và tiêu chuẩn hóa
Ứng dụng blockchain, QR truy xuất minh bạch; ngành gỗ Quảng Nam đã thử nghiệm thành công từ 2023.
3
Thiết lập cơ chế sàng lọc FDI chiến lược
Phân loại FDI theo chuyển giao công nghệ – nội địa hóa – giá trị gia tăng.
4
Phát triển công nghiệp hỗ trợ và tự chủ nguồn cung
Đẩy mạnh sản xuất linh kiện nội địa để giảm phụ thuộc nhập khẩu.
5
Thúc đẩy chuyển đổi số và thương mại điện tử xuyên biên giới cho SMEs
Chỉ 15% SMEs xuất khẩu có mặt trên sàn thương mại điện tử quốc tế theo VECOM 2024.
6
Đào tạo lại và hỗ trợ chuyển đổi nghề cho lao động xuất khẩu
Gắn đào tạo với nhu cầu logistics, kỹ thuật số, thương mại thông minh.
7
Xây dựng hệ thống cảnh báo rủi ro thương mại đa ngành
Tích hợp dữ liệu WTO, phòng vệ thương mại, chính sách đối tác… giúp dự báo chính sách và hành động sớm.
8
Tăng cường năng lực đàm phán thương mại quốc tế
Đào tạo đội ngũ chuyên gia pháp lý, kỹ thuật về phòng vệ thương mại, rào cản kỹ thuật.
9
Phát triển tài chính xanh và tín dụng chuyển đổi
Gói tín dụng ưu đãi phục hồi sau khủng hoảng, ưu tiên doanh nghiệp tái cấu trúc.
10
Xây dựng cơ sở dữ liệu chuỗi cung ứng nội địa
Kết nối cung – cầu, giúp doanh nghiệp tự chủ nguyên liệu và đối tác trong nước.
Chính sách thuế quan của Hoa Kỳ năm 2025 là minh chứng rõ ràng cho sự mong manh của các nền kinh tế phụ thuộc xuất khẩu trong bối cảnh địa chính biến động. Với Việt Nam, đây không chỉ là thách thức, mà còn là cơ hội để tái cấu trúc mô hình tăng trưởng, từ lượng sang chất, từ phụ thuộc sang tự chủ. Khả năng chống chịu của nền kinh tế không nằm ở việc tránh né các cú sốc, mà ở tư duy chiến lược, hệ thống thông tin minh bạch, và sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ, doanh nghiệp và người lao động. 

TS Phi Hùng, Mỹ Khanh, nguồn: https://vtv.vn/kinh-te/chien-luoc-quan-tri-va-kha-nang-chong-chiu-kinh-te-cua-viet-nam-truoc-bat-on-thue-quan-20250503214640248.htm, ngày 04/5/2025 (HG trích dẫn) 



Quay về

THÔNG TIN LIÊN QUAN

Xem tất cả >>